Her satranç severin kendi oyun anlayışı, ilgi duyduğu dönem, oyun tarzı ve kişilk gibi özelliklerinden dolayı beğendiği, sevdiği ve tüm zamanların en iyisi olarak gördüğü oyuncular vardır. Elbette Dünya Şampiyonu olmuş oyuncular doğal olarak tüm zamanların en iyilerine listelerine girerler ama Dünya Şampiyonu ünvanı almamış olduğu halde herkesçe tüm zamanların en iyileri arasına girmiş oyuncular da vardır. En tanınmışlardan bir tanesi Paul Keres’tir mesela.
Geçenlerde tüm zamanların en iyi oyuncularını bir arada gösteren bir kolaja rastladım. Bu kolajı üyesi olduğum bir yazışma grubunun üyesi paylaştı. Kaynağını ya da kolajı hazırlayanı bilmiyorum, bu sebeple bu görseli hazırlayandan kendisini bu yazıda anmadığım için peşinen özür dilerim. İşte tüm zamanların en iyileri kolajı – Eğer satranç bilginizi ölçmek istiyorsanız görseli inceleyin ve kimleri tanıdığınıza bakın, bir de bu kolajda kimler gerçekten tüm zamanın en iyileri ona bakın:
Eminim bir çok satrançsever görselde yer alan çoğu simayı hemen tanıdı, bazılarını çıkaramadı. Aralarında işte benim kahramanım dediği oyuncuları belirledi. Öyleyse şimdi görselde yer alan isimlere bir bakalım.
İlk sıra, soldan sağa:
- Garry Kasparov – 13. Dünya Şampiyonu, belki satranç tarihinin en tanınmış ismi.
- Anatoly Karpov – 12. Dünya Şampiyonu, ünvanını Kasparov’a kaybetmişti.
- Alexander Alekhine – 4. Dünya Şampiyonu, birçokları tarafından agresif oyun tarzı ve taktik dehası sebebiyle çok sevilir.
- Bobby (Robert James) Fischer – 11. Dünya Şampiyonu, satranç tarihinin “enfant terrible” olarak anılan dehası, tarihteki tek Amerikalı resmi dünya şampiyonu.
- Emanuel Lasker – 2. Dünya Şampiyonu, en uzun ünvanı taşımış olan (27 yıl) modern satrancın ilk temsilcilerinden, Analiz Yayıncılık hakkında Görkem Sivri’nin kaleminden özgün bir kitap yayınladı, tavsiye ederim.
- Mikhail Botvinnik – 6. Dünya Şampiyonu, Rus satranç okulunun kurucusu, ilk Sovyet şampiyon (bir önceki şampiyon Alekhine de Rus’tur ama iltica etmiştir). Onun kurduğu satranç iklimi sayesinde 3 yıllık kısa Fischer dönemi hariç Ruslar 2007 senesine kadar unvanı kimseye bırakmadı.
İkinci sıra, soldan sağa:
- Jose Raul Capablanca – 3. Dünya Şampiyonu, Kübalı oyun sonu dehası, satranç tarihinin en renkli ve ünlü simalarından.
- David Bronstein – Dünya şampiyonu olamamış tarihin gördüğü en güçlü oyuncu olarak kabul edilir. 1951 senesinde Botvinnik’e karşı ünvan maçında 12-12 berabere sonucunu elde etmesine rağmen o dönem beraberlikte ünvan sahibi ünvanını koruduğundan Dünya Şampiyonu olamadı.
- Boris Spassky – 10. Dünya Şampiyonu, ünvanını Fischer’e kaybetti. 1992 yılında Yugoslavya’da Fischer ile tekrar bir maç yaptılar ve Fischer bu maçı da kazandı.
- Vasily Smyslov – 7. Dünya Şampiyonu, ünvanı efsane Botvinnik’ten almıştır. Ancak daha sonra Botvinnik rövanş maçını kazanmış tekrar ünvanı ele geçirmiştir. O yıllarda ünvanı kaybeden oyuncu tekrar doğrudan ünvan maçına çıkıyordu.
- Wilhelm Steinitz – İlk resmi Dünya Şampiyonu, modern satrancın babası. Analiz Yayıncılık Steinitz hakkında Selim Çıtak kaleminden özgün bir kitap yayınladı.
- Mikhail Tal – 8. Dünya Şampiyonu, ünvanını Botvinnik’i yenerek kazanmıştır. Ancak 1 yıl sonra Botvinnik rövanş maçını kazanmış ve ünvanı geri almıştır. Satranç severler tarafından modern zamanlarda romantik partiler oynayan, feda ve taktik mucizelerle dolu oyun tarzından dolayı Tal’i çok sever.
Üçüncü sıra, soldan sağa:
- Efim Geller – 1953 – 1971 yılları 6 defa adaylar turnuvasında oynamış ve iyi dereceler elde etmiş Rus satranç oyuncusu. Belki de Botvinnik, Bronstein, Petrosian, Smyslov, Fischer gibi süper yıldızların en iyi zamanlarına denk gelme şanssızlığını yaşadı.
- Max Euwe – 5. Dünya Şampiyonu, aynı zamanda matematik dehası olan Euwe çok yönlü bir kişilikti. Amatör (asıl mesleği Matematik idi) bir oyuncu olarak Alekhine’i yenmiş ve tüm dünyayı hayretler içinde bırakmıştır. 2 yıl sonra Alekhine Euwe’yi yenerek ünvanını geri almıştır. Daha sonra FIDE başkanlığı da yapmıştır (1970-1978).
- Tigran Petrosian – 9. Dünya Şampiyonu, 1963 yılında Botvinnik’i yenerek ünvanı kazanmıştır. Sağlam savunma oyun stili öne çıkardı. 1969 senesinde ünvanını Boris Spassky’e kaybetti.
- Siegbert Tarrasch – Romantik dönemden modern satranca geçişte teorileriyle büyük katkı vermiş, Alman teorisyen ve dönemin en güçlü oyuncularındandır. Asıl mesleği tıp doktorluğu olan Tarrasch 1890’lı yıllarda dünya şampiyonluğunun kıyısından dönmüştür.
- Paul Keres – 5 defa dünya şampiyonluğu ünvanını almanın kııyısından dönen Keres’in bir şanssızlığı da İkinci Dünya Savaşı sebebiyle Alekhine’e karşı oynama fırsatını kaçırmasıdır. 3 kere Sovyet Şampiyonluğu bulunan Keres döneminin tartışmasız en güçlü oyuncalrından bir tanesiydi.
- Samuel Reshevsky – Polonya asıllı Amerika vatandaşı olan Reshevsky, 1930 – 1960 yılları arasında dünya şampiyoluğu ünvan maçı için en kuvevtli adaylardandı. 8 defa Amerika Birleşik Devletleri Şampiyonu olmuştur.
Dördüncü sıra, soldan sağa:
- Akiba Rubinstein – Dünya şampiyonu olamamış en güçlü oyunculardan bir olarak görülür. En iyi zamanında Capablanca’yı yenmiş, Lasker ile 1914 yılında yapacağı ünvan maçı Birinci Dünya Savaşı sebebiyle gerçekleşmemiştir.
- Viktor Korchnoi – 1974 yılında adaylar turnuvası finalinde Karpov’a yenildi. 1975 yılında Fischer ünvan maçına çıkmayı red edince Karpov Dünya Şampiyonu ünvanını aldı. 1976 yılında Sovyet Rusya’dan İsviçre’ye iltica etti. 10 defa adaylar turnuvasında oynadı, çok ileri yaşlarına kadar satranç oynamaya devam etti ve 2600 elo rating üzerinde gücünü korudu. 9 dünya şampiyonuna karşı parti kazanmış olan 1931 doğumlu Korchnoi, 1990 doğumlu Carlsen’i de yenmiştir.
- Leonid Stein – 1960’lı yıllarda 3 defa Soviyet Şampiyonu olmuş dönemin en güçlü oyuncularından biridir.
- Svetozar Gligoric – 12 defa Yugoslavya Şampiyonu olmuş Sırp satranç oyuncusudur. Renkli kişiliği ve güçlü oyunu ile 1950 ve 1960’ların en tanınan ve güçlü oyuncularından biri olarak kabul edilir.
- Reuben Fine – Tarihin en güçlü turnuvalarından biri olarak kabul edilen 1938 Avro Turnuvası’nıda Paul Keres ile birinciliği paylaşmıştır. 1946 yılında Alekhine’in ölümünden sonra 1948 Dünya Şampiyonluğu turnuvasına davet edilen 6 oyuncudan biri olmuştur, ancak Fine bu daveti geri çevirmiştir. 7 defa Amerika Şampiyonu olmuştur.
- Carl Schlechter – Modern satrancın kurucularından, 1910 yılında Lasker’e karşı ünvan maçına çıkmıştır.
Beşinci sıra, soldan sağa:
- Harry Nelson Pillsbury – Körleme oyun gücü ile ün yapmış bir oyuncudur. 1902 yılında 22 oyuncuya karşı körleme simültane oynamıştır. 19. yy sonunda en güçlü oyunculardan olmasına rağmen sağlık durumu Dünya Şampiyonluğu için oynamasına izin vermemiştir.
- Frank James Marshall – Özellikle açılışlarda adına bir çok varyant olan Marshall’ın en bilinen varyantı İspanyol (Ruy Lopez) açılışında Marshall Attack olarak bilinen varyanttır.
- Mikhail Chigorin – Romantik dönemin son büyük temsilcilerinden kabul edilir, 2 defa Steinitz’e karşı Dünya Şampiyonluğu ünvan maçına çıkmış, ikisini de kaybetmiştir.
- Lev Polugaevsky – 1960’lı yıllardan 80’lere kadar her zaman Dünya Şampiyonuğu için yarışan isimlerden olmakla beraber ünvan maçına çıkamamıştır. Sovyet dönemin önemli oyuncularındandır.
- Miguel Najdorf – Polonya asıllı Arjantin’li büyük teorisyen, bugün bile çok popüler olan, en üst seviye maçlarda bile tercih edilen Sicilya açılışında Najdorf varyantının yaratıcısıdır. Aynı zamanda çok güçlü bir körleme oyuncusu, 1947 yılında 45 oyuncuya karşı körleme simültane oynamıştır.
- Bent Larsen – Dönemin Sovyet olmayan en güçlü oyuncularındandır. Magnus Carlsen’e kadar da tarihin gördüğü en güçlü İskandinav oyuncu olarak kabul edilmiştir. Kendi döneminde adaylar turnuvalarında başarılar göstermiş, 7 farklı dünya şampiyonuna karşı galibeyetler almıştır.
Altıncı sıra, soldan sağa:
- Paul Morphy – Romantik dönem satrancın en büyük oyuncularından Amerikalı süper yetenek, gençliğinde kısa bir dönem Avrupa’da tüm rakiplerini ezici bir şekilde yenmiş daha sonra da satranç ile ilgilenmeyi bırakmıştır. Satranç tarihinin en önemli karakterlerinden biridir.
- Mir Sultan Khan – Yaşadığı dönemde İngiliz kolonisi olan Hindistan’da doğmuştur. Bugün Pakistan toprağı olan Punjab eyaletindendir. İngiltere adına Hamburg 1930 ve Prag 1931 Satranç Olimpiyatlarında birinci masada oynamış ve büyük başarı elde etmiştir. Dönemin Capablanca, Tartakower, Rubinstein, Flohr gibi en güçlü oyuncularını yenmiştir.
- Viswanathan Anand – 15. Dünya Şampiyonu, 2007 yılında ünvanını Vladimir Kramnik’ten almıştır. Topalov ve Kramnik’e karşı ünvan maçları oynamış ve kazanmıştır. 2013 yılında Carlsen’e kaybetmiştir.
- Vladimir Kramnik – 14. Dünya Şampiyonu, Kasparov’a karşı o dönemde büyük heyecan yaratan bir ünvan maçında üstünlük sağlayarak Dünya Şampiyonu olmuştur. Özellikle Kasparov’un en güçlü olduğu Ruy Lopez’e karşı Berlin Defansı oynayarak başarı elde etmiştir.
- Judit Polgar – Tüm zamanların en güçlü kadın oyuncusu, tarihte ilk 10’a girmiş tek kadın satranç oyuncusu. Kasparov Polgar’a karşı bir maçta oynadığı hamleyi değiştirmiş, uzun yıllar sonra bu olayı kabul etmiştir. Bir turnuvada dünya şampiyonu ünvanını taşıyan oyuncuyu yenen tarihteki tek kadın oyuncudur. Kasparov’u hızlı satranç turnuvasında beyazlarla yenmiştir.
- Magnus Carlsen – 16. Dünya Şampiyonu, 2013 yılında Anand’ı yenerek elde ettiği ünvanını Anand, Karjakin, Caruana ve Nepomniatchi’ye karşı korumuştur. 2023 yılında yapılan ünvan maçına çıkmayarak ünvanı terk etmiştir. Birçokları tarafından Kasparov, Fischer gibi gelmiş geçmiş en büyük oyuncu olarak kabul edilmektedir.
Kolajımızda yer alan bu büyük oyuncuları kısaca tanıtmaya çalıştım. Mutlaka bu listede olması gereken ama yer almayan oyuncular da vardır. Örneğin ben Vasily Ivanchuk’un bu kolajda yer alması gerektiğini düşünüyorum. Eminim sizlerin de bir çok adayınız vardır. Bu tarz listeler her zaman eksik kalır.
Satrançla kalın!